1دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق(ع)
2فارغ التحصیل کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه امام صادق(ع)
چکیده
تبلیغات بازرگانی از مباحث نوظهوری است که امروزه در تمام ابعاد زندگی بشر نفوذ نموده و زندگی او را تحت الشعاع ظاهرگرایی و توجه به امور دنیوی قرار داده است. در این میان سوددهی این نوع فعالیت‌ها نیز به وجود آمدن صنعتی موسوم به صنعت تبلیغات منجر شده که انگیزه صاحبان تولید را در جلب نظر مشتری و فروش بیشتر با هدف کسب سود زیادتر افزایش داده است که این امر به طرق مختلف مشروع و نامشروع انجام می‌شود. نگاه فقهی به تبلیغات به‌ویژه در حوزه مکاسب و متاجر از دیرباز مورد نظر فقهای امامیه بوده چنانکه ابوابی مرتبط با این بحث در کتب فقهی به تفصیل بحث شده است. این مباحث را میتوان به دو بخش ایجابی (رعایت ارزش‌های اسلامی و فرهنگی جامعه، پاسخ‌گویی به نیازها و ایجاد نکردن نیازهای کاذب، نداشتن دید ابزاری نسبت به انسانها) و سلبی دسته‌بندی نمود. مباحث سلبی نیز به سه دسته مباحث در ابواب فقه (تدلیس، نجش، غشّ، اشاعه فحشا، دروغ، غنا، لهو، اسراف و تبذیر، تطفیف)، خیارات (عیب، شرط، غبن، رؤیت) و قواعد فقه (سلطنت، لاضرر، غرر، اتلاف) دسته‌بندی می‌شوند. در این مقاله تلاش شده است با اشاره به مباحث یاد شده، فروعات مرتبط با موضوع تبلیغات تجاری از منابع فقهی استخراج شود.
1Associate Professor of the Department of Fiqh and Islamic Law Foundations at Imam Sadiq(a.s) University
2Master of the Department of Fiqh and Islamic Law Foundations at Imam Sadiq(a.s) University
چکیده [English]
Commercial advertising is an emerging topic that has penetrated all aspects of human life today and overwhelmed its life. In the meantime, the profitability of these types of activities has also led to the creation of an industry called advertising industry which has increased the incentive of production owners to attract customers and sell more with the aim of earning more profit. This profitability is done in a variety of ways legitimate and illegitimate. The jurisprudential view of propaganda, especially in the area of transactions, has long been considered by the Imamieh jurists. These topics can be divided into two sections; The affectionate (observing the Islamic and cultural values of the society, responding to needs and not creating false needs, not having an instrumental look at humans) and the negative which is divided into three categories. The first includes the factors like subreption, deception, propagation of prostitution, lie, singing, profusion. The second includes the factors like option of defect, option of conditions, option of lesion, option of inspection and the third includes the Jurisprudential principles like rule of prohibition of detriment and etc. According to discussed topics, this paper attempts to extract issues related to commercial advertising from legal sources.
کلیدواژه‌ها [English]
Commercial Advertising, Media Fiqh, Advertising Laws, Legal Advertising, Advertising Criteria
مراجع
قرآن کریم
ابن اثیر، مبارک بن محمد (1364)، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، قم: مؤسسه مطبوعاتى اسماعیلیان.
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
ابو جیب، سعدى (1408ق)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دمشق: دار الفکر.
اردبیلى، احمد بن محمد (1305ق)، زبدة البیان فی أحکام القرآن، تهران: المکتبة الجعفریة لإحیاء الآثار الجعفریة.
امامى، سید حسن (1347)، حقوق مدنى، تهران: انتشارات اسلامیة.
انصارى، مرتضى (1410ق)، المکاسب، قم: مؤسسه مطبوعاتى دار الکتاب.
انصارى، مرتضى (1411ق)، المکاسب، قم: منشورات دار الذخائر.
بابایی زکیلی، محمد علی (1375)، بازاریابی بین المللی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی(سمت).
بجنوردى، سید حسن (1419ق)، القواعد الفقهیة، قم: نشر الهادی.
بجنوردى، سید محمد (1401ق)، قواعد فقهیه، تهران: مؤسسه عروج.
بحرانى، یوسف بن احمد (1405ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
بروجردى، آقا حسین طباطبایى (1426ق)، تبیان الصلاة، قم: گنج عرفان للطباعة و الشر.
بستانى، فؤاد افرام؛ مهیار، رضا (1375)، فرهنگ ابجدى، تهران: انتشارات اسلامی.
جمعى از پژوهشگران زیر نظر شاهرودى، سید محمود هاشمى (1426ق)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع)، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(ع).
جمعى از مؤلفان (1374)، مجله فقه اهل بیت(ع)، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(ع).
حر عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، تفصیل وسایل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم: مؤسسة آل البیت(ع).
خمینى، سید روح اللّه (1415ق)، المکاسب المحرمة، قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار.
خمینى، سید روح اللّه (1421ق)، کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار، تهران.
خمینى، سید روح اللّه (1422ق)، استفتاءات، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
خویى، سید ابو القاسم (1364)، المستند فی شرح العروة الوثقى، قم: لطفی.
خویى، سید ابو القاسم (1417ق)، مصباح الفقاهة (المکاسب)، قم: انصاریان.
رهبر، محمدتقی (1371)، پژوهشی در تبلیغ، تهران: مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی.
سعدى ابو جیب (1408ق)، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحا، دمشق: دار الفکر.
سلطانی، مرتضی (1384)، اخلاق تبلیغات بازرگانی، قم: انتشارات مرکز پژوهش های اسلامی صداوسیما.
شیرازى، سید محمد حسینى (1425ق)، إیصال الطالب إلى المکاسب، تهران: منشورات اعلمى.
صاحب بن عباد، إسماعیل (1414ق)، المحیط فی اللغة، بیروت: عالم الکتاب.
طاهرى، حبیب الله (1418ق)، حقوق مدنى، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
طریحى، فخر الدین (1416ق)، مجمع البحرین، تهران: کتابفروشى مرتضوى.
عاملى، سید جواد بن محمد حسینى (1419ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
فراهیدى، خلیل بن احمد (1410ق)، کتاب العین، قم: نشر هجرت.
فهیمی فر، اصغر (1390)، «تبلیغات بازرگانی در تلویزیون ایران، همایش ملی صنایع فرهنگی و نقش آن در توسعه پایدار»، دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه 17 و 18، اسفند.
فیومى، احمد بن محمد (1414ق)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، قم: منشورات دار الرضی.
کاشف الغطاء، جعفر بن خضر (1420ق)، شرح الشیخ جعفر على قواعد العلاّمة ابن المطهر، بیروت: مؤسسه کاشف الغطاء- الذخائر.
گروهی از نویسندگان (1382)، المعجم الوسیط، دارالدعوة.
گیلانى فومنى، محمد تقى بهجت (1428ق)، استفتاءات، دفتر حضرت آیة الله بهجت.
مازندرانى، علی اکبر سیفى (1425ق)، مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الأساسیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
مامقانى، محمد حسن (1316ق)، غایة الآمال فی شرح کتاب المکاسب، قم: مجمع الذخائر الإسلامیة.
محسنیان راد، محسن (1377)، «جامعه شناسی تبلیغات»، جزوه درسی کارشناسی ارشد ارتباطات دانشکده علوم اجتماعی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
محقق داماد، سید مصطفى (1406ق)، قواعد فقه، تهران: مرکز نشر علوم اسلامى.
محقق کرکى، محقق ثانى (1414ق)، على بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل البیت(ع)، قم.
مسعودی پور، سعید (1392)، «امکان سنجی فقهی مخاطب واقع شدن صغار در تبلیغات بازرگانی»، مجله اندیشه مطالعات راهبردی.
معلوف، لویس (۱۳۸۲)، فرهنگ بزرگ جامع نوین، مترجم: احمد سیّاح.
مهر افشا، اکبر (1375)، تبلیغات مترجم، فصلنامه علمی و پژهشی «پژوهش و سنجش»، شماره 9 و 10.
موسوی همدانی، سید محمد باقر (1374)، ترجمه المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
نجف‌آبادى، حسین على منتظرى (1388)، رساله استفتاءات، قم.
نجفى، محمد حسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
نراقى، احمد بن محمد (1417ق)، عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم.
ابتدای صفحه